Narcist en Scheiding

Scheiden van een narcist: tips en valkuilen

Een scheiding is al pittig genoeg, maar met een narcistische partner heb je écht een uitdaging voor de boeg. Narcistisch gedrag zal namelijk het scheidingsproces ernstig verstoren als dat niet goed wordt begeleid. Afspraken niet nakomen of ineens omdraaien, de controle over het proces willen behouden of dreigen met de rechter als je niet toegeeft. Het zijn enkele gedragingen uit het rijtje dat langs zal komen bij de narcist en scheiding.

Gelukkig hoef je dit niet te accepteren als je een ervaren narcisme mediator in de arm neemt. Een gespecialiseerde narcisme mediator en diens team zal dit gedrag namelijk niet tolereren en op feiten blijven aansturen. Zo krijg je de regie terug over wat noodzakelijk is om te regelen. In dit artikel hebben we voor je uiteengezet wat belangrijk is bij een scheiding met een narcistische partner en bespreken we duidelijke stappen en tips.

Relatie met narcist verbreken

Als je de relatie met een narcistische partner verbreekt, is dat alles waar een narcist niet op zit te wachten. Je ontneemt door de scheidingsmelding namelijk de invloed en controle over jou. Wees dan ook niet verrast als een narcist net doet of je niks hebt gezegd, omdat deze denkt dat je het toch niet meent. Wees ook niet verrast als je meteen een tirade te verduren krijgt of dat er helemaal niet meer tegen je gesproken wordt.

Blijf herhalen dat je de scheiding graag samen tot een goed einde wilt brengen, maar dat de scheiding een feit is. Dat het niet langer de vraag is OF jullie gaan scheiden, maar HOE. Geef aan dat allebei een advocaat aanstellen tot strijd leidt die heel veel geld zal kosten. Vertel dat jullie met mediation maar één mediator hoeven te betalen in plaats van twee advocaten. Vertel dat jullie dan zelf controle behouden en besluiten kunnen nemen i.p.v. dat alles via advocaten wordt geëscaleerd.

Narcistische scheiding: herken de valkuilen

In het begin was je partner charmant en stond alles in het teken van jullie geluk. Maar langzaam nam de manipulatie en controle toe en werd de werkelijkheid steeds vaker omgedraaid. Misschien wel tot het punt dat jij je familie en vrienden nog nauwelijks ziet en je alleen de deur uit mag als je partner dat goed vindt? En, gaat er iets mis bij je partner, dan ligt dat uiteraard aan jou. Zélfs als je helemaal niets hebt gedaan en kunt aantonen dat het toch echt aan je partner zélf ligt. Misschien ben je al aan jezelf gaan twijfelen, terwijl je eigenlijk beter weet?

Is mijn partner een narcist?

Tijdens de scheidingen die wij begeleiden horen we het vaak: ‘U moet er wel rekening mee houden dat hij of zij een narcist is”.  Maar vaak merken we dat iemand misschien vanuit emotie lastig is, maar nog niet eerder als narcist is gediagnostiseerd.

Narcisme verwijst naar een persoonlijkheidsstoornis (narcistische persoonlijkheidsstoornis, NPS) die gekenmerkt wordt door een overdreven gevoel van eigenwaarde, behoefte aan bewondering, en een gebrek aan empathie. Personen met NPS zullen “anderen uitbuiten om te krijgen wat ze willen,” hebben een “onvermogen of onwil om de behoeften en gevoelens van anderen te erkennen,” en hebben moeite met kritiek, vaak reagerend met “woede of minachting”.

Scheiden van partner met psychische problemen

Een psycholoog of psychiater kan bepalen of iemand aan narcisme of borderline lijdt. Dat doen zij aan de hand van een speciale methodiek die is vastgelegd in de DSM-5. Let op! Ga dat niet zelf een diagnose stellen. Je zult bevooroordeeld naar de criteria kijken (bias) en te snel denken dat jouw diagnose klopt.

De DSM-5, voluit de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, is het officiële handboek dat wereldwijd wordt gebruikt door psychiaters, psychologen en andere professionals in de geestelijke gezondheidszorg om psychische stoornissen te diagnosticeren. Het is uitgegeven door de American Psychiatric Association (APA).

Stel zélf geen diagnose, dat is een vak!

De rol van DSM-5 bij de diagnose

De DSM-5 bevat duidelijke criteria voor het stellen van diagnoses. Elk type stoornis – zoals depressie, angststoornissen, borderline persoonlijkheidsstoornis of narcistische persoonlijkheidsstoornis – is in dit handboek beschreven met:

• De kenmerken die aanwezig moeten zijn
• Het aantal symptomen dat minimaal moeten voorkomen
• Hoelang die symptomen al moeten aanhouden
• Wat de impact is op het functioneren van een persoon

Noodzakelijk inzicht: de narcist en scheiding zijn twee verschillende kwesties

Een narcisme mediator zal hier oog voor hebben en een veilige omgeving creëren door het proces én het gesignaleerde gedrag te duiden. De narcist zal steeds van de mediator blijven horen dat meedoen in mediation meer zekerheid oplevert. Meer dan een rechtsgang waarbij de rechter ook tegen de eisen van de narcist in zou kunnen beslissen. Gedrag én het juridische deel van het scheidingsproces zijn namelijk verschillende dingen.

Welk gedrag wordt tijdens de scheiding zichtbaar?

Een narcistische partner zal door de druk van de scheiding en het verlies aan controle specifiek narcistisch gedrag laten zien:

• Financiële druk uitoefenen: gesprekken over geld en alimentatie lopen uit op urenlange discussies of de mededeling dat je helemaal niets zult krijgen als je partner je voor de rechter sleept.
• Gaslighting: je partner draait jouw herinneringen om, waardoor je gaat twijfelen aan wat je zelf hebt meegemaakt of gezegd.
• De kinderen tegen je opzetten: je kinderen zullen weten dat JIJ hen in de steek laat door bij je partner weg te gaan en dat je partner niets te verwijten valt.
• Gebrek aan compromis: narcisten zien zichzelf als superieur en vinden het moeilijk om compromissen te sluiten. Pas als de druk heel hoog wordt en ze zouden kunnen verliezen geven ze toe, maar niet zonder jou de schuld te geven. “Omdat jij partneralimentatie wil, zullen je kinderen in armoede leven”.
• Emotionele chantage: Huilen en smeken, zoals: “Ik kan niet zonder jou” tot “Ik ga écht aan mijzelf werken’” tot zelfs: “Als je weggaat zorg ik dat de kinderen alleen bij mij wonen”.
• Juridische vertraging: De narcist versnippert het proces met eindeloze e-mails en tegenvoorstellen. En als de ‘salami-techniek’ niet werkt zal je partner met de rechter dreigen, omdat “je dan niets meer zult krijgen”.

Meedoen met mediation geeft meer controle dan vechten via advocaten en het is nog goedkoper ook; precies een argument waarvoor de narcist gevoelig is, namelijk: ‘grip op geld hebben en geen geld kunnen verliezen’. Uiteraard zorgt de narcisme mediator voor een gelijke behandeling.

Een advocaat gespecialiseerd in narcisme of een mediator?

Vaak is de neiging van mensen die van een narcistische partner scheiden, om in eerste instantie aan een advocaat gespecialiseerd in narcisme te denken. Je ervaart met een narcist namelijk een eindeloze strijd. Dan denk je misschien óók een strijder voor jezelf nodig te hebben, zoals een advocaat.

Maar, let op! Van strijd krijgt een narcist juist energie, met het gevolg dat strijden via advocaten jou wél heel veel energie kost. Maar strijden kost óók heel veel geld, door het voortdurend communiceren tussen advocaten. De scheiding wordt dan een langdurige en hele dure vechtscheiding.

Vechtscheiding met narcist voorkomen

Met een goede mediator, kun je de vechtscheiding met een narcistische partner voorkomen. Want dat vraagt wel om de juiste begeleiding. De mediator zal namelijk het gehéle proces moeten overzien. Niet alleen het gedrag herkennen en daarmee kunnen omgaan, maar óók kennis hebben van huis en hypotheek, pensioenen en lijfrentes, de alimentatie en over hoe om te gaan met een eigen bedrijf binnen de scheiding.

De aanbeveling voor mediation boven een juridische procedure is niet alleen gericht op kostenbesparing of efficiëntie; het is een verfijnde strategie die inspeelt op de kernkenmerken van een narcist. Door “meer controle” te bieden en het “verlies van geld” te kunnen vermijden dat gepaard gaat met langdurige juridische gevechten, gaat mediation direct in op de wensen van de narcist. Dit transformeert een potentiële zwakte (de narcistische trekken) in een strategisch voordeel tijdens mediation om tot een oplossing te komen.

Waarom een in narcisme gespecialiseerde mediator?

De narcist zal alles aangrijpen om te kunnen bediscussiëren, als de mediator niet standvastig lijkt in kennis van zaken en ervaring. Een gewone mediator zoekt vooral naar snelle praktische oplossingen. Maar een narcist gedraagt zich niet “gewoon”. Hij of zij wil immers invloed hebben of controle kunnen uitoefenen.

De narcist wil winnen en de spelregels kunnen veranderen om zo invloed te kunnen behouden. Daardoor kan de mediation snel ontsporen als de mediator dit gedrag niet herkent en niet weet hoe je ermee moet omgaan. Dan is een dreigement met een klacht tegen de mediator zomaar gemaakt, als de narcist de zin niet krijgt en denkt dat de mediator daar gevoelig voor is. Dan moet je als mediator sterk in je schoenen staan én weten wat je doet.

De essentiële kwaliteiten van een mediator bij narcisme

Een mediator die gespecialiseerd is in narcisme, zoals conflictpsycholoog Jeroen Ketelaars MA, MI en zijn team, laat zich niet intimideren en brengt tastbare verandering aan in de zogenaamde ‘macht’ van de narcist. Maar niet alleen aan de kant van de narcist. Als jij namelijk jarenlang narcistisch slachtoffer gedrag hebt laten zien en nu ineens in je kracht gaat staan, dan raakt een narcist in de war. Dan gaat de narcist nog meer narcistisch gedrag tonen om je weer ‘in je oude rol’ te krijgen. De mediator zal dit bewaken.

Een goede narcisme mediator straalt het volgende uit:

• Neutraliteit en geduld: Het vermogen om objectief te blijven en niet meegezogen te worden in manipulatief gedrag. Ook als één van de partijen de mediator voor zich probeert te winnen of probeert te diskwalificeren.
• Sterke communicatieve vaardigheden: Begrijpen en duidelijk maken van complexe emoties en standpunten en wat dat daadwerkelijk betekent om uitspeelgedrag te voorkomen.
• Kennis van persoonlijkheidsstoornissen: Begrip van de dynamiek die narcisme met zich meebrengt. Daarvoor is psychologisch inzicht en ervaring nodig.
• Structuur bieden: Zorgen voor een strakke regie om afdwalen en escalatie te voorkomen. Dit is eigenlijk tegennatuurlijk gedrag voor een mediator die normaal juist de regie bij partijen zelf wil houden. Maar een ervaren mediator weet dat je in deze speciale situaties de leiding moet opeisen.

Een ervaren narcisme mediator zal dus óók oog voor jouw eigen destructieve gedrag hebben. Wanneer duik je weg? Wanneer bevries je? Maar wanneer blaas je jezelf teveel op ‘omdat je je niet langer zult laten manipuleren?’ Oók jij bent een onderdeel van het scheidingsproces met de narcist en gedrag daagt nu éénmaal ander gedrag uit. Wees je dus óók bewust van jezelf.

Mediation uitgangspunten bij een scheiding van een narcist

Om een narcist enerzijds te beperken, maar aan de andere kant te stimuleren om mee te doen, is een balanceer act voor de mediator om tot een afronding van de scheiding te kunnen komen. Het is daarbij verstandig om oog te hebben voor het proces.

1. Strakke structuur

• Elke sessie kent een duidelijke tijdsbewaking. De mediator zorgt dat elk agendapunt evenveel aandacht krijgt, zodat de narcist niet alle tijd opeist en het proces domineert.
• De mediator zorgt dat de narcist jou niet steeds onderbreekt, en als dat wel gebeurt zal de mediator daar direct een punt van maken.
• De mediator zorgt voor de nodige transparantie om concrete afspraken te kunnen maken. Als de narcist iets beweert, zal deze moeten aantonen hoe dat dan haalbaar is en er in de praktijk zal uit zien. Natuurlijk wil een narcist het huis overnemen om ego schade te voorkomen, maar waar blijkt dan uit of dit kan? Natuurlijk zegt de narcist alles voor de kinderen te zullen doen. Maar wat als een kind ziek is en er vrij genomen moet worden van het werk of dat de date met de nieuwe partner afgezegd moet worden?
• De mediator zorgt voor transparantie als het om cijfers, bankrekeningen of een bedrijf gaat en vraagt naar verborgen constructies, geld en crypto.
• Als een narcist geen antwoord geeft op een vraag, zal de mediator dit blijven herhalen. Tijdens het gesprek, maar ook via email. Feiten moeten op tafel en afspraken worden zó vastgelegd dat ze niet anders kunnen worden uitgelegd.

2. Caucuses (privégesprekken)

• Af en toe bespreekt de mediator even alleen met jou hoe jij het proces ervaart. Zo kun je emoties en zorgen delen zonder dat de ander daar misbruik van kan maken.
• Maar de mediator kan ook een caucus gebruiken om de narcist de ruimte te geven om kwetsbaar te zijn, of om de narcist op diens plek te kunnen zetten bij ongewenst gedrag.

3. Win-win-win spelregels

• Narcisten hebben angst om te verliezen. De mediator zet slimme “winmomenten” in: dit zijn kleine voorstellen waardoor de narcist het idee heeft de controle te hebben, terwijl jij óók jouw doelen bereikt.
• Een afspraak moet goed zijn voor jou, voor je partner en andere betrokkenen, zoals kinderen en familie of het bedrijf.

4. Vastlegging en navolging

• Alles wat jullie afspreken wordt uitgewerkt in een verslag met concrete afspraken en deadlines. Maar ook met de gevolgen, als de narcist zich niet aan de afspraak houdt. Zo kan je ex-partner later niet terugkomen op gemaakte afspraken zonder dat daar een consequentie aan zit.

Gedrag narcist na relatiebreuk: wat kun je verwachten?

Na de breuk verandert het gedrag van een narcist meestal enorm. Het projecteert zich op een nieuwe partner die het volgende slachtoffer wordt, of op ‘controle over jou’ in de nieuwe situatie na de scheiding. Verwacht dus geen vrede, maar het gedrag dat je al eerder in je relatie meemaakte. Maar nu zal het op de volgende punten kunnen worden uitgespeeld:

• Dreigen: “Als jij dit niet doet, dan doe ik niets meer, of ik sleep je voor de rechter”.
• Indirecte aanvallen: Via de school van de kinderen, je vrienden of op sociale media om jouw positie maar te kunnen ondermijnen.
• Financiële machtspelletjes: Niet meewerken aan de overdracht van de gezamenlijke bankrekening of te laat, niet of deels betalen van de alimentatie. “Ja” zeggen tegen een kind m.b.t. een schoolreisje maar vervolgens niet meebetalen. Expres stoppen met een baan of zeggen dat het slecht gaat met de zaak om de alimentatie maar niet te hoeven betalen. Of, om de haverklap een herberekening op alimentatie willen. Lees meer in het artikel Financieel advies: Narcist en Scheiding
• Ghosting: Van dertig berichten per uur naar een dagenlange stilte. Twee extremen om jou uit balans te brengen.
• Stalking: Als je iets leuks gaat doen, is je ex er ineens ook. Zéker als de kinderen erbij zijn. Of, je ex neemt een abonnement op jouw sportschool, zodat jij daar weg gaat. Ineens voor je deur staan en gezellig met de buren praten. Of, met een verrassing of cadeautje voor de kinderen inbreken op de momenten dat ze bij jou zijn.
• De kinderen inzetten: Te vroeg of te laat, of helemaal niet ophalen en het zelfde doen bij het terugbrengen. Ineens voor de deur staan om ‘iets leuks te gaan doen’, zodat jij nee moet zeggen en je steeds opnieuw in een slecht daglicht bij je kinderen wordt geplaatst. Of, bij de overdracht de kinderen cadeautjes meegeven die ze dan op iedere dag, dat ze bij jou thuis zijn, mogen uitpakken. Zeg jij dan “nee” tegen je kinderen of laat je de narcistische ex jouw ouderschapsmomenten gijzelen?

Tijdens de mediation moet duidelijk worden waar de grenzen liggen. Met een ervaren mediator aan tafel blijft de communicatie gebundeld. Je hoeft zélf niet meteen te reageren op elke aanval, want de mediator zal grenzen stellen en vragen stellen over hoe de narcist iets in de praktijk werkelijkheid ziet worden. Wat ieders rol is en wat verwacht mag worden als de afspraak niet wordt nagekomen (waaronder boetes of de deurwaarder).

Narcist in scheiding kent meerdere gezichten

Stappenplan ‘scheiden van een narcist’: Zó pak je het aan

Kies overtuigd: Je zult echt moeten willen scheiden en de stap naar een nieuw leven willen maken. Als je daar nog niet helemaal uit bent, probeer dat dan te onderzoeken met een goede coach of scheidingsbegeleider van het Nederlands Conflictinstituut.

1. Voorbereiding: Bereid je voor, zodat je niet zonder de benodigde informatie komt te zitten en de narcist moet smeken om dat aan je te geven.
2. Verzamel belangrijke documenten: Paspoort, bankafschriften, pensioenpapieren, hypotheek, e-mails, screen shots van app gesprekken.
   • Open een eigen bankrekening en haal belangrijke papieren uit huis.
   • Zorg voor een postbus en laat alle belangrijke post via PostNL meteen naar die postbus doorsturen (verhuisservice).
   • Noteer voorbeelden van manipulatie; wanneer en in welke omstandigheid dingen gebeuren.
3. Onderdak: Onderzoek bij wie je kunt overnachten als het thuis te zwaar wordt.
   • De narcist zal je uitputten als je onder één dak blijft en tijdens je scheiding moet je goed kunnen blijven nadenken.
4. De scheidingsmelding: Als je zeker weet dat je wilt scheiden en maatregelen hebt getroffen, is het belangrijk dat je aangeeft dat je écht wilt scheiden.
   • Geef duidelijk aan dat je het graag samen tot een goed einde wil brengen. Geef aan dat allebei een advocaat nemen tot een strijd leidt die heel duur is met twee advocaten.
   • Vertel dat via mediation jullie maar één mediator hoeven te betalen en dat jullie dan zelf besluiten kunnen nemen i.p.v. dat alles via de advocaten loopt.
   • Zoek een in narcisme gespecialiseerde mediator, die zorgt dat jouw belangen worden beschermd en de vertragingstactieken van de narcist herkent.
   • Als je een in narcisme gespecialiseerde advocaat zoekt, weet dan dat je het dubbele van een mediator betaalt en de totale rechtsgang tienduizenden euro’s zal kosten.
5. Mediation starten
   • Neem contact op met de in narcisme gespecialiseerde mediator, om vrijblijvend kennis te maken.
   • Bespreek in het eerste gesprek je grootste angsten: financieel, emotioneel en de kinderen.
6. Caucus en gezamenlijke sessies
   • Wissel af tussen privé- en gezamenlijke gesprekken. Zo blijf je stevig en scherp.
   • De mediator bewaakt altijd de balans: jouw stem telt net zoveel als die van de narcist.
   • Een caucus is een één op één gesprek tijdens de mediation, om zonder dat de ander daarbij is iets met de mediator te kunnen bespreken.
7. Afspraken vastleggen
   • Laat elk akkoord uitschrijven en ondertekenen.
   • Weet dat alle deelakkoorden pas gelden als er op de gehele vaststellingsovereenkomst een akkoord is bereikt. 
   • Mislukt de mediation, dan mag je niet vasthouden aan een deelakkoord.
   • Plan meteen een vervolgafspraak om te checken of alle afspraken nageleefd worden.
   • Bespreek wat de mediator doet als de narcistische partner de afspraken niet naleeft en deadlines verschuift.
8. Nazorg
   • Na de mediation kun je nog met een coach of psycholoog praten over hoe je weer op eigen benen komt.
   • Ook kun je na de scheiding nog met vragen bij de mediator terecht, zoals over de uitvoering van de overeenkomst of mogelijk noodzakelijke wijzigingen.

TIPS bij: scheiden van een narcist

1. Houd het zakelijk: Emotionele discussies zijn het speelveld van de narcist. Focus op feiten, tijdlijn en documenten. Laat grenzen niet oprekken.
2. Beperk direct contact: Regel alles via e-mail of je mediator. Ga niet in op appjes en telefoontjes na de mediation sessie. Zo blijven boodschappen helder en controleerbaar.
3. Bouw een supportnetwerk: Vrienden, familie of lotgenoten weten wat je meemaakt en geven je kracht. Maar pas op met goedbedoeld advies. Je omgeving kent de wet en mogelijkheden bij de scheiding veel minder goed dan de mediator.
4. Zorg voor jezelf: Na een leven met een narcist zul je jezelf opnieuw moeten uitvinden. Je zal weer op jezelf gericht moeten raken i.p.v. te reageren met reflexen die afgestemd zijn op de narcist.
5. Laat je niet chanteren: Hoeveel je ook van je kinderen houdt, óók jij moet verder. Geef dus niet van alles aan rechten weg omdat je partner iets over de rug van de kinderen uitspeelt. Als dit wel gebeurt, bespreek dan met je mediator hoe je hiermee kunt omgaan.

Hulp bij je scheiding van een narcist

Samengevat: Een scheiding van een narcistische partner vraagt om een op maat gesneden aanpak. Met een in narcisme gespecialiseerde mediator haal je de machtsstrijd van tafel en herstel je de gelijkwaardigheid.

In combinatie met het narcisme team van de mediator en een stappenplan ‘scheiden van een narcist’, creëer je een veilig en doeltreffend proces. Zo kom jij sterker uit de scheiding, want óók jij verdient respect en een eerlijke kans om je leven opnieuw op te bouwen.

Hulp bij de scheiding van een narcist begint bij een overtuigd besluit bij jezelf. Het is namelijk geen gemakkelijk traject. De ervaren mensen van het Nederlands Conflictinstituut zijn gewend om de echtscheiding van een narcist op de juiste wijze te begeleiden.

Scheiden van een partner met psychische problemen, zoals narcisme vraagt om een mediator die het gedrag herkent en ermee weet om te gaan. Dat voorkomt de vechtscheiding en hoge kosten via strijdende advocaten.

Advies bij de start van je scheiding van een narcist

Maak meteen gebruik van jouw gratis en vrijblijvend consult en maak een afspraak. Zo weet je wat je kunt verwachten als je aan een mediation traject begint.