Scheiden van wilsonbekwame partner, kan dat?
Scheiden is altijd een ingrijpende beslissing. Maar wat als je partner psychische klachten heeft zoals een psychose, depressie of beginnende dementie? Is je partner dan nog wel in staat is om weloverwogen beslissingen te nemen? In zulke gevallen speelt de vraag of iemand wilsbekwaam is of juist wilsonbekwaam een grote rol. Dat heeft directe gevolgen voor het scheidingsproces, en bepaalt of mediation mogelijk is of dat een rechterlijke uitspraak nodig is.
In dit artikel lees je hoe wilsbekwaamheid wordt beoordeeld, welke rol mediation kan spelen en wat je moet doen als je denkt dat je partner (tijdelijk) wilsonbekwaam is.
Wat betekent wilsbekwaam of wilsonbekwaam bij een scheiding?
Wilsbekwaamheid betekent dat iemand in staat is om de gevolgen van zijn of haar besluiten te overzien en daar bewust voor te kiezen. Denk aan beslissingen over financiën, ouderlijk gezag of de verdeling van vermogen.
Wilsonbekwaamheid betekent dat iemand deze beslissingen niet bewust of zelfstandig kan nemen. Dit komt regelmatig voor bij mensen met:
- Een psychose of ernstige psychiatrische aandoening
- Ernstige depressie met cognitieve verstoringen
- (Beginnende) dementie of geheugenstoornissen
- Verstandelijke beperking of hersenletsel
De beoordeling van wilsbekwaamheid moet altijd plaatsvinden in relatie tot een specifiek besluit en op een specifiek moment. Iemand kan wilsbekwaam zijn om boodschappen te doen, maar bijvoorbeeld niet om een echtscheidingsconvenant te ondertekenen. Oók kan een psychische aandoening tijdelijk zijn en is iemand na behandeling weer opnieuw wilsbekwaam.
Wanneer is iemand wilsonbekwaam voor een scheiding?
Een persoon is wilsonbekwaam voor een scheiding wanneer:
- Hij/zij niet begrijpt wat een echtscheiding inhoudt
- De impact op woonsituatie, kinderen of financiën niet overziet
- Besluiten neemt op basis van waanbeelden of psychotische overtuigingen
- Niet in staat is om zijn/haar eigen belang te herkennen of te verwoorden
In dat geval mag die persoon geen juridische overeenkomsten aangaan. Een scheiding via mediation is dan niet mogelijk, omdat mediation een vrijwillig proces vereist waarbij beide partijen wilsbekwaam moeten zijn.
Mediation en wilsbekwaamheid: wat zijn de grenzen?
Bij mediation werken beide partners samen aan afspraken. Dat vereist:
- Inzicht in de eigen situatie
- Inlevingsvermogen in de ander
- Begrip van de juridische en financiële gevolgen
- Vrije wil om keuzes te maken
Een mediator mag dus geen overeenkomst begeleiden als één van de partijen wilsonbekwaam is. Twijfelt de mediator over de wilsbekwaamheid van een partij, dan moet de mediation worden stilgelegd.
Scheiden via de rechter bij wilsonbekwaamheid
Als je partner wilsonbekwaam is, kan de scheiding alleen via een gerechtelijke procedure plaatsvinden. De rechter kan dan:
- Een curator of bewindvoerder aanstellen
- Onderzoek laten doen naar de mentale toestand van de partner
- Een onafhankelijke vertegenwoordiger benoemen die meedenkt over het belang van de wilsonbekwame persoon
Een gespecialiseerde advocaat en mediator, zoals Mireille Veldman en deskundigen zoals een psychiater of geriater kunnen hierbij worden betrokken.
Psychische aandoeningen en scheiden: wat zijn de risico’s?
Scheiden van iemand met een psychische stoornis brengt specifieke risico’s met zich mee:
- Emotionele instabiliteit of dreiging van suïcide
- Wisselende medewerking (door stemmingswisselingen of psychoses)
- Manipulatief gedrag of juist apathie
- Onbetrouwbare inschattingen van realiteit of financiële zaken
Daarom is het cruciaal om als partner te zorgen voor:
- Juridische ondersteuning door een gespecialiseerde advocaat
- Begeleiding van een financieel adviseur met ervaring in zorgsituaties
- Psychische ondersteuning voor jezelf en eventuele kinderen
Wilsbekwaamheid en financiën: waar moet je op letten?
Bij een echtscheiding komen veel financiële beslissingen kijken. Denk aan:
- Verdeling van het huis of hypotheek
- Afwikkeling van schulden of vermogen
- Pensioenen en alimentatie
Als één van beide partners wilsonbekwaam is, kan deze geen geldige instemming geven. In dat geval is een neutrale, deskundige vertegenwoordiger noodzakelijk. Tóch zal het huwelijksvermogen en de afwikkeling daarvan beschreven moeten worden, naast de vaststelling of alimentatie kan worden opgebracht. Onze partner René Springintveld is hierin gespecialiseerd.
Tips voor partners die willen scheiden van een wilsonbekwame persoon
- Schakel professionele hulp in (juridisch én medisch)
- Laat de wilsbekwaamheid vaststellen door een deskundige (psychiater of arts)
- Leg zelf belangrijke communicatie vast (data, mails, verklaringen)
- Bescherm kinderen tegen emotionele druk of manipulatie
- Blijf handelen in het belang van jullie allebei, zorgvuldigheid is een vereiste
Hulp bij scheiden en wilsonbekwaamheid
Bij het Nederlands Conflictinstituut begrijpen we hoe complex dit soort situaties zijn. We helpen je inschatten of mediation nog mogelijk is, of dat juridische stappen nodig zijn. Wil je advies over jouw situatie of die van je partner? Neem dan meteen contact met ons op voor een vrijblijvend vertrouwelijk gesprek.
